1x groepset voor jouw fiets: Alles wat je moet weten

Een aantal jaar geleden waren fietsen standaard uitgerust met een versnellingsgroep met meerdere voorbladen, wat zorgde voor een groot bereik aan versnellingen. Tegenwoordig zien we echter steeds vaker fietsen met een enkel voorblad, ook wel '1x' of 'one-by' genoemd. Dit systeem is al de standaard op alle mountainbikes, maar zien we ook steeds vaker terug op gravelbikes en soms ook op racefietsen, waarbij vooral profs het al regelmatig gebruiken. Benieuwd naar de voordelen van een 1x setup en waarom steeds meer fietsers ervoor kiezen? In dit blog leggen we het je uit en geven we tips waar je op moet letten bij de aanschaf van een fiets met een enkel voorblad.

Bekijk direct: alle MTB's met 1x12 afmontage | alle gravelbikes met 1x afmontage

Wat houdt '1x' precies in?

Een fiets met een '1x-versnellingsgroep' wordt gekenmerkt door het gebruik van slechts één voorblad en de afwezigheid van een voorderailleur. Hierdoor heb je de beschikking over 10, 11, 12 of zelfs 13 versnellingen en maak je alleen nog maar gebruik van je achterderailleur wanneer je schakelt. Ten opzichte van een versnellingsgroep met meerdere voorbladen is het schakelbereik daarbij nagenoeg hetzelfde gebleven, omdat men bij dit systeem gebruik maakt van cassettes met een grotere vertanding en verbeterde achterderailleurs. Met 1x12 groepen is zelfs een bereik mogelijk van 520%! Hierbij wordt gebruik gemaakt van 10-52T cassettes.

Een 1x12 SRAM GX versnellingsgroep. Je ziet een enkel voorblad met 12 tandwielen op de cassette.

Hoe is de 1x groepset de MTB standaard geworden?

Om die vraag te beantwoorden moeten we een stukje het verleden in duiken, want de echte mountainbikefanaten zullen zich wel herinneren dat voorheen alles ging om zo veel mogelijk versnellingen. 3x8, 3x9 en 3x10 was wat je wilde op je mountainbike! Bijna oneindig veel versnellingen, wat zorgde voor een gigantisch bereik. SRAM dacht daar in 2012 echter anders over. Zij introduceerden toen namelijk de eerste 1x11 groep onder de naam die nu nog steeds bekend staat om de hoge kwaliteit: XX1. De introductie van deze groep bleek het einde in te leiden voor de voorderailleur op mountainbikes. 

De eerste SRAM XX1 1x11 groep was in 2012 een feit.

Introductie van de eerste 1x12 groep

In 2016 was het dan eindelijk zo ver, de eerste 1x12 groep kwam op de markt, onder de inmiddels welbekende SRAM XX1 Eagle naam. SRAM zou vanaf dat moment ook de "Eagle" benaming gaan gebruiken voor alle 1x12 aandrijflijnen. Deze nieuwe aandrijflijnen hadden een gigantisch bereik van 500%, dat houdt in de het grootste blad 500% groter is dan de kleinste. De 10-50T cassettes van SRAM zagen we in de jaren die daarop volgenden de mountainbike wereld overnemen. 

Introductie van de eerste Shimano 1x12 groep

Je vraagt je ondertussen wellicht af waar Shimano in dit hele verhaal blijft. Shimano was nog druk bezig met het perfectioneren van hun aandrijlijnen met voorderailleurs, maar gingen in 2018 toch overstag met hun XTR 1x12 groep. Deze technologieën zijn vervolgens in 2019 toegepast op de XT en SLX groepen en in 2020 is ook de Deore groep in een 1x12 uitvoering beschikbaar. Gelukkig maar, want Shimano en SRAM dwingen elkaar nu om met steeds betere innovaties te komen om elkaar voor te blijven op het gebied van versnellingsgroepen.

Introductie van 1x groepsets op gravelbikes

De opkomst van 1x-aandrijvingen op gravelbikes is een logisch gevolg van de evolutie binnen zowel mountainbiken als gravelrijden. Toen de eerste gravel-specifieke groepsets op de markt kwamen, waren deze al beschikbaar met een 1x-configuratie. Dit komt doordat veel gravelritten op relatief vlak terrein worden gereden, waardoor een klein binnenblad vaak overbodig is. Het ontbreken van een voorderailleur en binnenblad maakt de fiets bovendien eenvoudiger en lichter, wat niet alleen een aerodynamisch voordeel biedt voor wedstrijdrenners, maar ook zorgt voor minder onderhoud en makkelijker schakelen.

Daarnaast speelt de groeiende vraag naar bredere banden een grote rol. Gravelrijders willen graag met bredere banden rijden voor meer grip en comfort op ruwe ondergronden. Bij traditionele 2x-configuraties kan de voorderailleur in de weg zitten, wat de ruimte voor brede banden beperkt. Een 1x-aandrijving lost dit probleem volledig op en maakt het mogelijk om zonder beperkingen bredere banden te monteren. 

Shimano GRX vs SRAM XPLR

Zowel Shimano als SRAM hebben zich gericht op het ontwikkelen van aandrijvingen specifiek voor gravelrijden. Hoewel beide merken betrouwbare en hoog kwalitatieve groepsets bieden, verschillen ze in hun benadering van wat een ideale gravelgroepen set moet zijn. Hieronder lees je de belangrijkste kenmerken en verschillen.

Shimano GRX

GRX is de gravel-specifieke groepset van Shimano, ontworpen om te voldoen veel verschillende eisen van gravelrijders. De GRX-serie biedt veel opties, waaronder 10-, 11- en 12-speed configuraties, met zowel 1x- als 2x-aandrijflijnen. Je kunt kiezen tussen mechanische en elektronische (Di2) schakelopties, afhankelijk van hun voorkeur en budget.

Binnen de GRX-lijn zijn er verschillende niveaus:

• GRX 400: 10-speed mechanische groepset, vergelijkbaar met Shimano's Tiagra-serie, ideaal voor beginnende gravelrijders.

• GRX 600: 11-speed mechanische groepset, vergelijkbaar met de 105-serie, biedt een balans tussen prestaties en betaalbaarheid.

• GRX 800: 11-speed groepset, beschikbaar in zowel mechanische als elektronische Di2-versies, vergelijkbaar met de Ultegra-serie, gericht op gevorderde rijders die topprestaties zoeken.

• GRX 820: De nieuwste toevoeging, een 12-speed groepset met verbeterde schakelprestaties en een breder versnellingsbereik, beschikbaar in zowel 1x12 als 2x12 configuraties en mechanisch als elektronisch.

Wil je nu meer weten over Shimano GRX? Lees dan dit blog eens!

SRAM XPLR

SRAM heeft met de XPLR-serie een andere benadering gekozen door zich volledig te richten op 1x-aandrijvingen. SRAM hanteert dezelfde benamingen voor de XPLR-groepsets als voor de wegmodellen: Rival, Force en Red. Het grootste verschil zit in het bereik; waar de wegderailleurs maximaal 33 tanden aankunnen, zijn de XPLR-derailleurs geschikt voor cassettes tot 44 tanden.

Daarnaast heeft SRAM in de zomer van 2024 nog een nieuwe groep uitgebracht: de SRAM RED XPLR AXS groepset. Deze 1x13-speed groepset neemt veel eigenschappen over vanuit de T-Type mountainbike groepen. De achterderailleur zit bijvoorbeeld direct aan het frame bevestigd. Dit zorgt niet alleen voor nauwkeuriger en sneller schakelen, maar maakt de derailleur ook steviger en beter bestand tegen stoten. Bovendien biedt deze groepset een ruimer versnellingsbereik van 10-46 tanden, wat meer flexibiliteit biedt voor zowel klimmen als sprinten.

De belangrijkste verschillen

1. Configuratie-opties: Shimano biedt zowel 1x- als 2x-aandrijvingen, terwijl SRAM exclusief inzet op 1x. Met shimano heb je dus een groot bereik, met kleinere stapjes tussen de tanden. SRAM biedt wel een duurdere 13-speed RED XPLR-configuratie, waardoor je achter uit 1 tandje meer kan kiezen dan de GRX-groepen van Shimano.
2. Schakeltechnologie: Shimano biedt een breed scala aan mechanische groepsets, waardoor het toegankelijk is voor elk budget. SRAM focust daarentegen voornamelijk op elektronische groepsets en biedt na een APEX mechanische groep alleen nog draadloze AXS-systemen aan.

Het schakelbereik van 1x12 groepen

Eén van de grootste zorgen die mountainbikers hadden bij de introductie van de XX1 1x11 groep was een beperking van het schakelbereik. Logisch, want minder versnellingen betekent vaak ook een minder groot bereik. Om toch te zorgen voor een vergelijkbaar bereik zijn de stapjes tussen de versnellingen groter bij 1x11 en 1x12 groepen. Het kleinste 10 tandje blad zorgt ervoor dat je topsnelheden haalt die vergelijkbaar zijn met bijvoorbeeld een 2x11 groep (met een 11 tands kleinste blad en een 38 tands voorblad) terwijl de 50, 51 en 52 tands tandwielen zorgen dat je nog steeds kinderlijk eenvoudig een helling op komt.

In de afbeelding hieronder zie je bijvoorbeeld dat het verschil in schakelbereik tussen een 1x12, 2x11 en 3x10 groep minimaal is, maar dat een 1x12 groep in mooie, vrijwel gelijke stapjes gaat terwijl er bij de 2x11 en 3x10 groepen relatief veel overlap bestaat tussen de versnellingen.

Het schakelbereik van een 1x12 groep. Tussen elke versnelling zitten bijna gelijke stapjes.

Het schakelbereik van een 2x11 groep, hier zie je al overlap tussen versnellingen.

Bij een 3x10 versnellingsgroep zie je een hogere topsnelheid, maar erg veel overlap tussen de versnellingen. Het middelste kettingblad is daarbij bijna overbodig door de overlap.

Verschil tussen een 10, 11 en 12 speed ketting

Het klinkt misschien logisch, maar het gebruik van 12-speed onderdelen in combinatie met onderdelen uit 10 of 11-speed groepen raden we niet aan. Het simpele antwoord op de 'waarom-vraag' is dat het simpelweg niet gemaakt is om gecombineerd te worden. Het ingewikkelde antwoord op die vraag komt neer op de manier waarop ze gemaakt zijn. Een aandrijflijn is als een soort ecosysteem, die bestaat uit onderdelen die niet zonder elkaar kunnen. Vervang een onderdeel door ééntje die er niet in thuis hoort en het ecosysteem raakt uit balans.

Om een 12-speed cassette in je fiets gepropt te krijgen is heel veel moeite gedaan om alles zo smal mogelijk te houden. Anders zou het namelijk nooit passen. Dit heeft als gevolg dat alle tandwielen veel dichter op elkaar zitten dan bij een 9, 10 of 11-speed cassette. Hierdoor moeten alle andere onderdelen van de aandrijflijn ook naar die formaten gefabriceerd worden. Een ketting voor een 9-speed groep is bijvoorbeeld tussen de 6.5 en 7 mm breed. Een 10-speed ketting is alweer een millimeter smaller, namelijk 6 mm. 11-speed kettingen zijn gemiddeld 5.5 mm en een 12-speed ketting 5.3. 

Op de afbeelding is duidelijk te zien dat kettingen verschillen in breedte.

Dat klink misschien als een klein verschil, maar wanneer je een 11-speed ketting op je 12-speed groep monteert zal je het aan alle kanten aan horen lopen, omdat deze ketting gewoon iets te breed is. Bovendien komt het de schakelprestaties niet ten goede en slijten de onderdelen een stuk sneller omdat het dus net niet past. 

12 speed cassette op een 11 speed body

Je kan natuurlijk wel je fiets ombouwen naar 1x12, maar let dan goed op dat je de juiste body op je wielset plaatst. Voor Shimano 12-speed cassettes is een Micro-Spline body nodig, terwijl je voor SRAM 12-speed cassettes met een 10 tands kleinste blad een XD body nodig hebt op je wielset. Dit kan de kosten dus flink omhoog drijven.

Welke cassette verhouding kiezen voor je MTB?

Om te bepalen wat voor bereik je wilt hebben, moet je je eerst afvragen waar je de mountainbike voor wil gebruiken. Zo is een kleiner bereik van 10-42T bijvoorbeeld beter voor mountainbikes als je voor de snelheid wil gaan. Het bereik is kleiner waardoor je makkelijker een verzet vindt die aansluit bij het harde tempo dat je wilt fietsen.

Bij een 10-52T heb je een groter bereik en kun je hierdoor met het grote verzet beter de bergen of heuvels op fietsen. Een 10-52T is op dit moment de grootste cassette die er beschikbaar is bij een 1x12 speed mountainbike. Veel mountainbikes zijn dan ook uitgerust met een 10-50T of 11-50T, zodat het een goede tussenweg biedt en de mountainbike daardoor een goede allrounder is. 

Welke cassette verhouding kiezen voor je gravelbike?

Net als bij de mountainbike hangt de keuze voor de juiste cassette op je gravelbike sterk af van het terrein dat je rijdt en hoe je jouw fiets gebruikt. Gravelbikes bieden een veel meer cassette-opties dan bij mountainbikes, die variëren afhankelijk van je keuze voor een 1x- of 2x-crankstel, maar vooral de tandverhouding op je cassette bepaalt hoe comfortabel je ritten zullen zijn.

Voor rijders die vlakke routes rijden of voornamelijk op verharde wegen blijven, is een cassette met een relatief klein bereik, zoals 11-32T of 11-34T, vaak de beste keuze. Deze cassettes bieden een meer gelijkmatige verdeling tussen de versnellingen, waardoor je snel en efficiënt kunt schakelen zonder grote sprongen in je cadans. Dit is ideaal voor rijders die graag een soepele trapbeweging behouden en weinig klimmen tegenkomen.

Ga je vaak op avontuur in heuvelachtig terrein of lichte gravelpaden? Dan is een cassette met een breder bereik, zoals een 10-42T, 10-44T of 10-46T, een betere optie. Dit type cassette geeft je voldoende lichte versnellingen om steile klimmetjes te overwinnen, terwijl je nog steeds genoeg opties hebt om snelheid te maken op de vlakkere stukken. 

De voordelen van een 1x11 of 1x12 versnellingsgroep

Gewichtsbesparing

Een van de meest voor de hand liggende voordelen is natuurlijk het feit dat je met een 1x-versnellingsgroep een hoop gewicht bespaart. Het voorderailleur én de bijbehorende shifter zijn namelijk overbodig bij dit systeem en ook het crankstel is een stuk lichter geworden dankzij het gebruik van minder voorbladen.

Soepel schakelen met minder kans op falen en slijtage

Een ander groot voordeel is de simpliciteit van het gehele systeem. Schakelen doe je namelijk alleen nog maar met behulp van je achterderailleur, waardoor je nooit meer te laat bent met wisselen van kettingblad onderaan een klim. Je hoeft alleen nog maar op of af te schakelen.

Doordat het systeem eenvoudiger is en er bovendien minder onderdelen om te onderhouden is de kans op een mechanisch defect ook aanzienlijk kleiner met een 1x aandrijving.

Voldoende schakelbereik

Met een 1x-versnellingsgroep heb je nog steeds voldoende schakelbereik om de meest lastige beklimmingen te bedwingen. Zoals al eerder gezegd is dit mogelijk dankzij het gebruik van cassettes met een grotere vertanding en verbeterde achterderailleurs. Daarnaast is iedere versnelling - in tegenstelling tot een versnellingsgroep met meerdere voorbladen - uniek, omdat er geen overlap meer is tussen de verschillende versnellingen.

Meer ruimte voor bredere banden

Een van de grote voordelen van een 1x-setup is de extra ruimte die het biedt voor bredere banden, iets wat vooral bij gravelbikes een groot voordeel is. Bij traditionele 2x-systemen zit de voorderailleur vaak dicht tegen het achterwiel aan, waardoor de breedte van de band beperkt wordt. Dit kan problematisch zijn als je bredere banden wilt monteren voor een lagere rolweerstand, betere grip of meer stabiliteit op onverhard terrein. Doordat een 1x-setup geen voorderailleur heeft, is er meer ruimte rondom het frame en het achterwiel, waardoor bredere banden (vaak tot wel 45 mm of meer) probleemloos passen.

Aerodynamischer

Misschien niet voor iedereen een belangrijk punt, maar voor wedstrijdrijders in het gravel zeker eentje die meespeelt. Met gravelwedstrijden komt het regelmatig voor dat je op snelheden van 50km/h over parcoursen knalt. Dan is elke watt die je minder hoeft te trappen heel lekker meegenomen. Doordat de voorderailleur en het binnenblad wegvallen, kan je tot wel 4 watt besparen aan luchtweerstand!

De nadelen van een 1x11 of 1x12 versnellingsgroep

Toch brengt dit systeem niet alleen maar voordelen met zich mee. Bij een 'singlespeed' crankstel komen namelijk enkele kleine dingen kijken die toch meegenomen moeten worden in je afwegingen. De nadelen zijn gelukkig minimaal en weerhouden eingenlijk niemand ervan om over te stappen op een 1x groep.

Grotere stappen tussen versnellingen

Het schakelbereik wordt namelijk verdeeld over een kleiner aantal versnellingen. Omdat je nu alles met één kettingblad moet doen heeft je cassette een groter bereik nodig: zowel de zwaartste versnelling op het grote blad als de kleinste versnelling op het kleine blad moeten nu worden bereikt met een cassette in combinatie met één kettingblad. Daardoor zijn de stapjes tussen de versnellingen wat groter bij een 1x groepset. Met de 12-speed cassettes die we tegenwoordig bij SRAM en de high-end groepen van Shimano zien zijn de stapjes echter wel kleiner gemaakt dan ze voorheen waren.

Beperkt bereik

Een 1x-aandrijving biedt met moderne cassettes zoals een 10-52t een groot bereik, maar heeft toch zijn beperkingen. Omdat er slechts één voorblad is, moet je kiezen tussen een kleinere tandwielverhouding voor lichte klimversnellingen of een groter blad voor snelheid op het vlakke. Dit kan voor gravelritten, die vaak een mix van steile beklimmingen en lange vlakke stukken bevatten, betekenen dat je ofwel kracht tekortkomt tijdens een klim of snelheid moet inleveren op rechte wegen. Een 2x-systeem lost dit probleem op door het toevoegen van een tweede voorblad, waardoor je zowel klimversnellingen als hoge versnellingen voor snelheid tot je beschikking hebt. Voor rijders die voornamelijk technisch of heuvelachtig terrein rijden en eenvoud prefereren, blijft een 1x-systeem echter een uitstekende keuze vanwege het lagere gewicht en de verminderde kans op mechanische problemen.

De aanschaf van een nieuwe 1x fiets

Ben je overtuigd van de voordelen van een 1x-aandrijving en wil je zelf ervaren hoe dit schakelsysteem jouw fietsplezier kan vergroten? In ons assortiment vind je een uitgebreide selectie mountainbikes en gravelbikes die uitgerust zijn met een 1x-setup.

1x Mountainbikes

Bij mountainbikes biedt een 1x-aandrijving eenvoud en betrouwbaarheid, wat belangrijk is op technische trails. Het ontbreken van een voorderailleur voorkomt dat kettingen eraf lopen tijdens ruige ritten en maakt het schakelen intuïtiever, zodat je je volledig kunt concentreren op het terrein. Daarnaast is het onderhoud eenvoudiger, wat na een modderrit toch wel erg fijn is. Bekijk hier alle mountainbikes met een 1x setup.

1x Gravelbikes

Op gravelbikes combineert een 1x-setup gebruiksgemak met veelzijdigheid, ideaal voor avontuurlijke ritten op verschillende terreinen. Dankzij de eenvoud van slechts één voorblad kun je snel schakelen zonder extra handelingen, wat je focus op het rijden houdt. De extra ruimte die ontstaat door het weglaten van de voorderailleur maakt bredere banden mogelijk, perfect voor extra grip en comfort op onverharde paden. Bekijk hier alle gravelbikes met een 1x setup.