1x11 en 1x12 versnellingsgroepen: Alles wat je moet weten

Een aantal jaar geleden werden mountainbikes standaard voorzien van een versnellingsgroep met meerdere voorbladen waardoor je altijd de beschikking had over een groot aantal versnellingen. Tegenwoordig zien we eigenlijk bijna alleen nog maar mountainbikes met een enkel voorblad uitgerust, ook wel '1x' of 'one-by' genoemd. Ben je benieuwd naar de voordelen van dit systeem of de reden waarom dit steeds vaker wordt gebruikt? Lees dan vooral verder, want in deze blog leggen we dit aan je uit en geven we tips waar je op moet letten bij de aanschaf van een nieuwe mountainbike.

Bekijk direct: alle MTB's met 1x11 afmontage | alle MTB's met 1x12 afmontage

Wat houdt '1x' precies in?

Een mountainbike met een '1x-versnellingsgroep' wordt gekenmerkt door het gebruik van slechts één voorblad en de afwezigheid van een voorderailleur. Hierdoor heb je de beschikking over 10, 11 of maximaal 12 versnellingen en maak je alleen nog maar gebruik van je achterderailleur wanneer je schakelt. Ten opzichte van een versnellingsgroep met meerdere voorbladen is het schakelbereik daarbij nagenoeg hetzelfde gebleven, omdat men bij dit systeem gebruik maakt van cassettes met een grotere vertanding en verbeterde achterderailleurs. met 1x12 groepen is zelf een bereik mogelijk van 520%! Hierbij wordt gebruik gemaakt van 10-52T cassettes.

Een 1x12 SRAM GX versnellingsgroep. Je ziet een enkel voorblad met 12 tandwielen op de cassette.

Hoe zijn 1x12 groepen de standaard geworden?

Om die vraag te beantwoorden moeten we een stukje het verleden in duiken, want de echte mountainbikefanaten zullen zich wel herinneren dat voorheen alles ging om zo veel mogelijk versnellingen. 3x8, 3x9 en 3x10 was wat je wilde op je mountainbike! Bijna oneindig veel versnellingen, wat zorgde voor een gigantisch bereik. Sram dacht daar in 2012 echter anders over. Zij introduceerden toen namelijk de eerste 1x11 groep onder de naam die nu nog steeds staat voor het neusje van de zalm: XX1. De introductie van deze groep bleek het einde in te leiden voor de voorderailleur op mountainbikes. 

De eerste Sram XX1 1x11 groep was in 2012 een feit.

Introductie van de eerste 1x12 groep

In 2016 was het dan eindelijk zo ver, de eerste 1x12 groep kwam op de markt, onder de inmiddels welbekende Sram XX1 Eagle naam. Sram zou vanaf dat moment ook de "Eagle" benaming gaan gebruiken voor alle 1x12 aandrijflijnen. Deze nieuwe aandrijflijnen hadden een gigantisch bereik van 500%, dat houdt in de het grootste blad 500% groter is dan de kleinste. De 10-50T cassettes van Sram zagen we in de jaren die daarop volgenden de mountainbike wereld overnemen. 

Introductie van de eerste Shimano 1x12 groep

Je vraagt je ondertussen wellicht af waar Shimano in dit hele verhaal blijft. Shimano was nog druk bezig met het perfectioneren van hun aandrijlijnen met voorderailleurs, maar gingen in 2018 toch overstag met hun XTR 1x12 groep. Deze technologieën zijn vervolgens in 2019 toegepast op de XT en SLX groepen en in 2020 is ook de Deore groep in een 1x12 uitvoering beschikbaar. Gelukkig maar, want Shimano en Sram dwingen elkaar nu om met steeds betere innovaties te komen om elkaar voor te blijven op het gebied van versnellingsgroepen.

Het schakelbereik van 1x12 groepen

Eén van de grootste zorgen die mountainbikers hadden bij de introductie van de XX1 1x11 groep was een beperking van het schakelbereik. Logisch, want minder versnellingen betekent vaak ook een minder groot bereik. Om toch te zorgen voor een vergelijkbaar bereik zijn de stapjes tussen de versnellingen groter bij 1x11 en 1x12 groepen. Het kleinste 10 tandje blad zorgt ervoor dat je topsnelheden haalt die vergelijkbaar zijn met bijvoorbeeld een 2x11 groep (met een 11 tands kleinste blad en een 38 tands voorblad) terwijl de 50, 51 en 52 tands tandwielen zorgen dat je nog steeds kinderlijk eenvoudig een helling op komt.

In de afbeelding hieronder zie je bijvoorbeeld dat het verschil in schakelbereik tussen een 1x12, 2x11 en 3x10 groep minimaal is, maar dat een 1x12 groep in mooie, vrijwel gelijke stapjes gaat terwijl er bij de 2x11 en 3x10 groepen relatief veel overlap bestaat tussen de versnellingen.

Het schakelbereik van een 1x12 groep. Tussen elke versnelling zitten bijna gelijke stapjes.

Het schakelbereik van een 2x11 groep, hier zie je al overlap tussen versnellingen.

Bij een 3x10 versnellingsgroep zie je een hogere topsnelheid, maar erg veel overlap tussen de versnellingen. Het middelste kettingblad is daarbij bijna overbodig door de overlap.

Het gebruik van 12-speed onderdelen met 10 & 11-speed groepen

Het klinkt misschien logisch, maar het gebruik van 12-speed onderdelen in combinatie met onderdelen uit 10 of 11-speed groepen raden we niet aan. Het simpele antwoord op de 'waarom-vraag' is dat het simpelweg niet gemaakt is om gecombineerd te worden. Het ingewikkelde antwoord op die vraag komt neer op de manier waarop ze gemaakt zijn. Een aandrijflijn is als een soort ecosysteem, die bestaat uit onderdelen die niet zonder elkaar kunnen. Vervang een onderdeel door ééntje die er niet in thuis hoort en het ecosysteem raakt uit balans.

Om een 12-speed cassette in je fiets gepropt te krijgen is heel veel moeite gedaan om alles zo smal mogelijk te houden. Anders zou het namelijk nooit passen. Dit heeft als gevolg dat alle tandwielen veel dichter op elkaar zitten dan bij een 9, 10 of 11-speed cassette. Hierdoor moeten alle andere onderdelen van de aandrijflijn ook naar die formaten gefabriceerd worden. Een ketting voor een 9-speed groep is bijvoorbeeld tussen de 6.5 en 7 mm breed. Een 10-speed ketting is alweer een millimeter smaller, namelijk 6 mm. 11-speed kettingen zijn gemiddeld 5.5 mm en een 12-speed ketting 5.3. 

Op de afbeelding is duidelijk te zien dat kettingen verschillen in breedte.

Dat klink misschien als een klein verschil, maar wanneer je een 11-speed ketting op je 12-speed groep monteert zal je het aan alle kanten aan horen lopen, omdat deze ketting gewoon iets te breed is. Bovendien komt het de schakelprestaties niet ten goede en slijten de onderdelen een stuk sneller omdat het dus net niet past. 

Ombouwen naar 1x12

Je kan natuurlijk wel je fiets ombouwen naar 1x12, maar let dan goed op dat je de juiste Body op je wielset plaatst. Voor Shimano 12-speed cassettes is een Micro-Spline body nodig, terwijl je voor Sram 12-speed cassettes met een 10 tands kleinste blad een XD body nodig hebt op je wielset. Dit kan de kosten dus flink omhoog drijven.

De voordelen van een 1x11 of 1x12 versnellingsgroep

Gewichtsbesparing

Een van de meest voor de hand liggende voordelen is natuurlijk het feit dat je met een 1x-versnellingsgroep een hoop gewicht bespaart. Het voorderailleur én de bijbehorende shifter zijn namelijk overbodig bij dit systeem en ook het crankstel is een stuk lichter geworden dankzij het gebruik van minder voorbladen.

Soepel schakelen met minder kans op falen en slijtage

Een ander groot voordeel is de simpliciteit van het gehele systeem. Schakelen doe je namelijk alleen nog maar met behulp van je achterderailleur, waardoor je nooit meer te laat bent met wisselen van kettingblad onderaan een klim. Je hoeft alleen nog maar op of af te schakelen.

Doordat het systeem eenvoudiger is en er bovendien minder onderdelen om te onderhouden is de kans op een mechanisch defect ook aanzienlijk kleiner met een 1x aandrijving.

Voldoende schakelbereik

Met een 1x-versnellingsgroep heb je nog steeds voldoende schakelbereik om de meest lastige beklimmingen te bedwingen. Zoals al eerder gezegd is dit mogelijk dankzij het gebruik van cassettes met een grotere vertanding en verbeterde achterderailleurs. Daarnaast is iedere versnelling - in tegenstelling tot een versnellingsgroep met meerdere voorbladen - uniek, omdat er geen overlap meer is tussen de verschillende versnellingen.

De nadelen van een 1x11 of 1x12 versnellingsgroep

Toch brengt dit systeem niet alleen maar voordelen met zich mee. Bij een 'singlespeed' crankstel komen namelijk enkele kleine dingen kijken die toch meegenomen moeten worden in je afwegingen. De nadelen zijn gelukkig minimaal en weerhouden eingenlijk niemand ervan om over te stappen op een 1x groep.

Grotere stappen tussen versnellingen

Het schakelbereik wordt namelijk verdeeld over een kleiner aantal versnellingen. Omdat je nu alles met één kettingblad moet doen heeft je cassette een groter bereik nodig: zowel de zwaartste versnelling op het grote blad als de kleinste versnelling op het kleine blad moeten nu worden bereikt met een cassette in combinatie met één kettingblad. Daardoor zijn de stapjes tussen de versnellingen wat groter bij een 1x groepset. Met de 12-speed cassettes die we tegenwoordig bij SRAM en de high-end groepen van Shimano zien zijn de stapjes echter wel kleiner gemaakt dan ze voorheen waren.

Speciale body nodig voor de cassettes

Voor de meest 12-speed cassettes (met uitzondering van de goedkope Sram cassettes) heb je een speciale body nodig op de achterwiel. Dit is om te zorgen dat het 10 tands blad op de body past. Voor Sram cassettes heb je een XD body nodig, terwijl je voor Shimano een wiel met een Micro Spline body nodig zal hebben. 

De aanschaf van een nieuwe mountainbike

Wellicht heb je het al gemerkt wanneer je op zoek bent gegaan naar een nieuwe mountainbike, maar vrijwel alle nieuwe mountainbikes - zowel hardtail, full-suspension als elektrisch - worden op dit moment geleverd met een 1x-versnellingssysteem. Dit komt omdat de technolgie steeds betaalbaarder is geworden, waardoor een mountainbike met 1x-versnellingsgroep al verkrijgbaar is vanaf €699,-. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat niet iedere versnellingsgroep van dezelfde kwaliteit is. Duurdere versnellingsgroepen bieden over het algemeen betere schakelprestaties, een lager gewicht en zijn voorzien van duurzamere materialen. Meer informatie hierover vind je in onze blogs over de verschillende versnellingsgroepen voor de MTB van SRAM en Shimano.

Mountainbikes tot €1499,-

Mountainbikes in de prijsklasse tot €1499,- zijn over het algemeen afgemonteerd met een SRAM SX of Shimano SLX versnellingsgroep. Dit zijn degelijke groepsets die betrouwbare schakelprestaties leveren voor de beginnende mountainbiker. Het kan voorkomen dat het schakelbereik iets minder groot is wanneer een mountainbike is afgemonteerd met deze versnellingsgroepen. Houd hier dan ook even rekening mee bij de aanschaf. Hier vind je al onze mountainbikes met een 1x12 groepset tot €1499,-.

Mountainbikes tot €2499,-

In de prijsklasse tot €2499,- zijn mountainbikes op verschillende manieren afgemonteerd. Dit wordt veroorzaakt door het feit dat in deze prijsklasse ook full-suspension mountainbikes en mounainbikes met een carbon frame voorkomen. Hier zul je dus een keuze maken tussen een betere groepset in combinatie met een iets eenvoudiger frame en vering of andersom Hier vind je al onze mountainbikes met een 1x12 groepset tot €2499,-.

Mountainbikes boven de €2499,-

Vanaf 2500 euro zijn 95% van de mountainbikes afgemonteerd met een 1x12 groep. Dit toont gelijk aan hoe snel deze groepen in populariteit zijn gestegen. Je kunt het vanaf deze prijsklasse zo gek maken als je zelf wilt. Je kunt een hoogwaardig carbon frame kiezen met de allerbeste afmontage, of juist een zeer hoogwaardige afmontage met een eenvoudiger frame. Alle mountainbikes met 1x12 afmontage boven de €2499,- vind je hier.