Alles over de geometrie van een mountainbike en de invloed op het rijgedrag

Wanneer je informatie over een mountainbike opzoekt ontkom je er niet aan dat je allerlei termen over de geometrie op je af ziet komen. Ondanks dat de verschillen in geometrie niet zo erg opvallen als een verschillende afmontage of voorvork, is de geometrie wél minstens net zo belangrijk voor het rijgedrag van een mountainbike. In dit blog vertellen we alles wat je moet weten over de geometrie van een mountainbike en de invloed op het rijgedrag.

Voor een beginnende of recreatieve mountainbiker zullen veel begrippen minder van toepassing zijn, omdat de mountainbikes voor dit segment al gericht zijn op comfort en betrouwbaar rijgedrag. Hierdoor zitten er op instapniveau geen enorme verschillen in de geometrie. Voor de fanatieke mountainbiker maakt geometrie echter wel een groot verschil. Een fiets met de perfecte geometrie voor jouw rijstijl en jouw doeleinde voor de fiets maakt namelijk een wereld van verschil.

Op de trails kun je eindeloos veel verschillende geometrieën vinden.

De geometrie van een mountainbike wordt bepaald aan de hand van de afmetingen van verschillende componenten van het frame en hoe deze in verhouding tot elkaar staan. Omdat dit best wel een technisch verhaal is, proberen we alles zo eenvoudig mogelijk uit te leggen en weer te geven. De belangrijkste afmetingen die worden gebruikt om de geometrie aan te duiden zijn:

• Lengte van de zitbuis
• Lengte van de bovenbuis
• Zithoek
• Reach
• Stack
• Hoek van de balhoofdbuis
• Trail/Naloop
• Lengte van de chainstay
• Wielbasis
• Hoogte en drop van de bottom bracket
• Geometrie van verschillende mountainbikes

Houd er rekening mee dat deze gegevens op zichzelf niet heel veel zeggen, maar dat de combinatie van de verschillende aspecten van de geometrie het rijgedrag bepalen. In dit blog lichten we echter wel per aspect uit welke invloed dit heeft of het rijgedrag van je mountainbike, en hoe dit zich verhoudt wanneer je andere aspecten erbij betrekt.

Lengte van de zitbuis

De lengte van de zitbuis wordt gemeten van de bottom bracket tot de bovenkant van de zitbuis. Aan de hand van deze lengte heb je vaak een goede referentie of de fiets qua maat geschikt is voor jouw lichaamslengte. Met een langere zitbuis kun je niet alleen het zadel hoger zetten, ook kan er een langere zadelpen in geplaatst worden.

De lengte van de zitbuis wordt eigenlijk alleen gebruikt voor bepaling van de framemaat, want het heeft weinig tot geen invloed op het rijgedrag van je mountainbike. Gebruik het daarom om te bepalen of je de juiste zadelhoogte in kunt stellen, zonder de zadelpen te diep in het frame te steken of boven de markering voor maximale hoogte te moeten zetten. Heb je al eerder een mountainbike gehad die qua maat perfect was? Kijk dan voor de maatvoering van een nieuwe mountainbike of de zitbuis dezelfde lengte heeft.

Lengte van de bovenbuis

De lengte van de bovenbuis wordt gemeten door een lijn te trekken van het balhoofd naar de zadelpen, die parallel loopt aan de grond. Je meet dus niet de absolute lengte van de bovenbuis, omdat de hoek van de bovenbuis verschilt per model. Daarom wordt dit ook wel de effectieve lengte van de bovenbuis genoemd.

Met de effectieve lengte van de bovenbuis krijg je een indicatie van de lengte van de cockpit. Gebruik het echter niet als een op zichzelf staand gegeven, omdat de zithoek hier ook nog invloed op heeft. Als je bijvoorbeeld een kleinere zithoek hebt, zit je verder naar achter. Wanneer je dan opstaat uit het zadel voelt de fiets ineens heel klein aan. Vice versa geldt natuurlijk ook, een steilere zithoek leidt tot een kortere lengte van de bovenbuis, maar omdat het zadel relatief dicht boven je bottom bracket zit voelt de cockpit verrassend ruim aan wanneer je opstaat uit het zadel.

Zithoek

De zithoek wordt gemeten door vanaf het zadel een rechte lijn door je bottom bracket naar de grond trekken en vervolgens de hoek ten opzichte van de grond te meten. De juiste zithoek is belangrijk bij het voorkomen van blessures, maar speelt ook mee bij het rijgedrag van de mountainbike. Bij de meeste mountainbikes varieert de zithoek tussen de 72 en 75 graden.

Je wilt graag een zithoek hebben die het meest geschikt is voor het type gebruik van je mountainbike. Als je XC rijdt wil je bijvoorbeeld een kleinere zithoek. Je zit dan verder voorover gebogen voor meer druk op je voorwiel en betere efficiëntie bij het trappen. Tijdens afdalingen zal je wel merken dat je zadel in de weg kan zitten. Als je geen dropper zadelpen hebt zal je dus achter het zadel moeten leunen of relatief ver voorover gebogen moeten zitten. Hierdoor heb je wel een zwaartepunt dat vrij ver naar voren zit. Afdalen op hoge snelheid wordt daardoor wel een uitdaging.

Op bijvoorbeeld Enduro MTB’s zien we vaak juist een grotere hoek. Dit is om te zorgen dat je ook nog redelijk efficiënt kan trappen als je heuvel op moet. Voor afdalingen laat je simpelweg je dropper zakken, waardoor je geen hinder van je zadel ondervindt.

Reach

De reach is een vergelijkbare maatstaaf met de lengte van de bovenbuis. De reach meet de lengte van het balhoofd naar de bottom bracket, wanneer je vanaf de bottom bracket een lijn recht omhoog zou trekken. Je krijgt met de reach een goed beeld van de lengte van de cockpit wanneer je staat. De reach is een handig instrument om verschillende fietsen te vergelijken, omdat de zithoek hierbij geen rol speelt.

Aan de hand van het verschil tussen de reach en de lengte van de bovenbuis kun je ook bepalen hoe agressief de zithouding van de mountainbike is. Een groter verschil betekent dat je relatief ver naar achter zit, en dus verder voorover gebogen. Vaak kun je hier ook aan de hand van de zithoek een inschatting van doen. Bij een kleinere zithoek zit je zadel namelijk verder naar achter.

Stack

De stack meet de verticale hoogte tussen het midden van de bottom bracket en de bovenkant van je balhoofd. De stack biedt een goede indicatie van hoe hoog of laag je stuur ongeveer komt te zitten. Een lagere stack duidt op een relatief laag stuur. Met de stack kun je dus eenvoudig verschillende fietsen vergelijken zonder rekening te moeten houden met bijvoorbeeld verschillende stuurpennen.

De stack is vooral belangrijk om mee te nemen in je overweging als je een kleinere fietser bent. De stack laat namelijk de minimale hoogte van het stuur zien. Als je bijvoorbeeld een fiets met 29 inch wielen wilt maar geen overdreven hoog stuur, kom je uit bij de fiets met de laagste stack. Daarnaast wordt er voor Cross Country fietsers ook vaak gekeken naar de stack. Een lagere stack zorgt dat je verder voorover gebogen op de mountainbike zit. Daardoor komt er meer druk op je voorwiel, wat leidt tot efficiëntere klimprestaties.

Hoek van de balhoofdbuis

De hoek van de balhoofdbuis wordt bepaald door vanuit de balhoofdbuis een lijn naar de grond te trekken, en daarna de hoek te bepalen tussen deze lijn en de grond. Deze hoek wordt gebruikt als een van de belangrijkste indicatoren voor het rij- en stuurgedrag van een mountainbike, al zegt dit gegeven op zichzelf natuurlijk niet alles over het stuurgedrag. Het is echter wel een goed punt om te beginnen als je inzicht wilt in het rij- en vooral stuurgedrag van je mountainbike.

Wanneer we het echter op zichzelf zouden bekijken, maken we onderscheid tussen een grote en een kleine hoek. Een grote hoek is ongeveer 70 graden, waar een kleine hoek rond de 65 graden is. Dit lijkt maar een klein verschil, maar toch is de invloed op het rijgedrag substantieel.

Een grotere hoek zorgt voor nauwkeurig stuurgedrag op lage snelheden en voor stabiel rijgedrag tijdens bijvoorbeeld een klim. Op vlak terrein reageert een fiets met grotere hoek directer op je stuurbewegingen. Wanneer we de snelheid echter wat opvoeren, denk hierbij aan snelle afdalingen, merk je wel dat je voorwiel wat onrustiger wordt. Het directere stuurgedrag zorgt dat de fiets op hoge snelheden minder voorspelbaar aanvoelt. Een grote hoek wordt voornamelijk gebruikt op XC fietsen. Ondanks dat ze op hoge snelheden iets onrustiger worden zijn ze wel zeer wendbaar, waardoor je goed door krappe bochten kunt manoeuvreren.

Een kleine hoek zorgt juist dat de fiets op lage snelheid en op klimmetjes minder stabiel aanvoelt. Het kost hiermee meer moeite om de mountainbike heuvelop te krijgen, omdat je meer moeite moet steken in het voorwiel stabiel houden. Op vlak terrein kan de fiets ook wat lui aanvoelen, maar wanneer je begint aan de afdaling merk je de voordelen van een kleinere hoek. Doordat een kleinere hoek de fiets wat langer maakt voelt deze automatisch een stuk stabieler wanneer je op hoge snelheid afdaalt. Niet alleen stuurt het prettiger als je afdaalt, de kleinere hoek zorgt er ook voor dat de voorvork beter schokken kan absorberen. Met een kleine hoek kun je dus met meer vertrouwen technische afdalingen aanvallen.

Trail/Naloop

De trail of naloop van een fiets geeft aan hoe ver de as uitwijkt van de voorvork. Dit wordt gemeten door de lijn van de voorvork door te trekken naar de grond en vanaf de as een loodrechte lijn omlaag te trekken. De afstand tussen deze twee lijnen wordt de trail of naloop genoemd. Vaak staat een kleinere hoek van de balhoofdbuis gelijk aan een grotere trail.

Een grotere trail geeft meer controle, maar iets langzamer stuurgedrag. Als je graag een fiets wil met direct stuurgedrag, dan kies je een mountainbike met een kleinere trail, terwijl je voor gecontroleerd stuurgedrag en stabiliteit een grote trail kiest. Het directe stuurgedrag heeft voor de meeste mountainbikers de voorkeur op XC parcours, terwijl Enduro en Downhill rijders de voorkeur geven aan meer gecontroleerd stuurgedrag en een stabiele fiets.

Lengte van de chainstay

De lengte van de chainstay heeft een grote invloed op het rijgedrag van de mountainbike. De lengte wordt gemeten van de bottom bracket tot de achteras. In de regel zorgt een kortere chainstay voor speelser rijgedrag, waar een langere chainstay de fiets stabieler aan laat voelen.

Wanneer je een korte chainstay hebt, betekent dit vaak ook een kortere wielbasis. Hierdoor heeft de mountainbike wendbaarder rijgedrag en is het makkelijker om het voorwiel van de grond te tillen. Dit zorgt natuurlijk voor het speelse rijgedrag van de fiets, maar betekent ook tegelijk dat het voorwiel tijdens een lange klim de neiging heeft om los te komen van de grond.

Een langere chainstay zorgt ervoor dat je een langere wielbasis hebt. Dit zorgt voor stabieler rijgedrag van de mountainbike. Vooral op hoge snelheden, bijvoorbeeld tijdens een lange en technische afdaling, merk je hier de voordelen van. Ook tijdens lange en steile klimmetjes heb je baat bij een langere chainstay, omdat het voorwiel dan beter tegen de grond gedrukt blijft.

Kort samengevat wil je dus een kortere chainstay als je op zoek bent naar een speelse en wendbare mountainbike waarmee weinig steile en technische klimmetjes rijdt. Als je juist routes rijdt waar veel lange en technische klimmen te vinden zijn, kun beter uit de voeten met een mountainbike die over een langere chainstay beschikt. Denk daarbij aan routes zoals Amerongen en Leersum of tijdens je vakantie in de Ardennen.  Ook voor stabieler rijgedrag tijdens afdalingen is een langere chainstay aan te raden.

Wielbasis

De wielbasis is niet meer en niet minder dan een optelsom van de reach, met de lengte van de chainstay en de hoek van de balhoofdbuis. Je kunt het ook makkelijk meten door de afstand tussen de as van het voor- en achterwiel te meten. Aan de hand van de wielbasis kun je al goed bepalen hoe het rijgedrag van een fiets is. Een langere wielbasis betekent namelijk dat de fiets stabieler is dan een fiets met een kortere wielbasis. Als je op zoek bent naar stabiliteit kies je dus voor een relatief lange fiets, terwijl een kortere fiets wendbaarder is.

Toch geeft de wielbasis op zichzelf nog geen goed beeld van het totaalplaatje. Neem als voorbeeld twee fietsen met een even lange wielbasis. De ene fiets voelt fantastisch tijdens een klim terwijl je met de andere keihard moet werken om de helling op te komen. Toch hebben beide fietsen een even lange wielbasis, hoe kan het dan dat ze zo verschillend aanvoelen?

Daarvoor moeten we nagaan waar de lengte vandaan komt. Zoals gezegd is de wielbasis een opsomming van de lengte van de chainstay, de reach en de hoek van de balhoofdbuis. Een fiets met een lange chainstay en een grote hoek van de balhoofdbuis kan net zo lang zijn als een fiets met een korte chainstay en een kleinere hoek van de balhoofdbuis. Toch rijden deze fietsen heel anders, door de invloed die deze twee elementen hebben op het rijgedrag.

Ondanks dat de wielbasis op zichzelf niet alles zegt, geeft het wel een goede eerste indicatie. Zo zal een mountainbike met een wielbasis van 1100 mm altijd wendbaarder zijn dan een MTB met een wielbasis van 1300 mm. Binnen de verschillende lengtes van de wielbasis kun je dus nog gedetailleerder zoeken naar de fiets die het best past bij jouw rijstijl en wensen.

In Nederland zie je vaak fietsen met een korte wielbasis, omdat er in Nederland bijna alleen maar Cross Country routes te vinden zijn, waar wendbaarheid belangrijk is. De meeste hardtail mountainbikes en XC fully’s hebben daarom een korte wielbasis, met een - in verhouding - lange chainstay, om wel voor de nodige stabiliteit te zorgen bij een klim.

Mountainbikes met een langere wielbasis zijn over het algemeen iets luier dan de korte, wendbare XC fietsen. De lengte komt echter door een kleinere hoek van de balhoofdbuis. Die resulteert in een grotere trail, waardoor je een stuk meer controle hebt over de fiets tijdens snelle afdalingen. Een langere wielbasis is daarom perfect als je uitdagende (downhill)trails rijdt en steile drops en jumps niet schuwt. Denk hierbij aan bijvoorbeeld het Winterberg Bikepark.

Hoogte en drop van de bottom bracket

De hoogte van de bottom bracket is eenvoudig te meten door een rechte lijn van de grond naar je bottom bracket te trekken.  Dit kan echter bij dezelfde fiets al variëren door het gebruik van verschillende banden. Daarom wordt er vaak in plaats van de hoogte, de drop van de bottom bracket gebruikt. De drop wordt gemeten door een rechte lijn te trekken tussen de assen en dan te meten hoe ver de bottom bracket boven of onder deze lijn zit.

Een lagere bottom bracket zorgt dat je een lager zwaartepunt hebt op de fiets. Dit is gunstig voor de wendbaarheid. Hardtrails hebben de ‘laagste’ bottom brackets, omdat voor deze fietsen wendbaarheid het belangrijkste is. Naar mate de veerweg langer wordt zien we dat de bottom bracket steeds hoger komt te zitten. Dat is niet gek, want een lage bottom bracket met een lange veerweg kan ervoor zorgen dat je op technische stukken met je pedalen of bottom bracket de obstakels raakt.

Alles bij elkaar

Zoals al meerdere keren genoemd, vormen al deze componenten bij elkaar één geheel. Dit geheel vormt het rijgedrag van de fiets. Het is uiteindelijk een kwestie van persoonlijke voorkeur en gebruik van de mountainbike wat de doorslag zal geven voor het type geometrie. Natuurlijk bestaan er binnen de disciplines ook verschillen in de geometrie, afhankelijk van het model dat je kiest. Om toch een algemeen beeld te schetsen worden hieronder de verschillende typen mountainbikes uitgelicht.

Cross Country geometrie

Cross Country mountainbikes worden gekenmerkt door de korte wielbasis. Dit komt door de steile hoek van de balhoofdbuis, gecombineerd met een relatief korte reach. De chainstay is in verhouding met de wielbasis relatief lang. XC mountainbikes hebben een kleinere zithoek, waardoor je iets verder voorover gebogen zit.

Deze geometrie is gericht op wendbaarheid en efficiëntie op de klimmetjes. Tijdens snelle afdalingen zal de fiets iets onrustiger aanvoelen, maar ook dan behoudt de mountainbike haar wendbaarheid. Cross Country fietsen blinken dan ook uit in snelheid en efficiëntie. Dit type mountainbikes is het meest voorkomende type in Nederland.

Een Cross Country Mountainbike heeft een agressievere houding, waarbij je verder naar voren zit. Ook is de fiets relatief kort. Bovenstaande Trek Supercaliber is een perfect voorbeeld van een XC mountainbike.

Enduro geometrie

Enduro rijders richten zich stuk minder op klimmen, maar juist op het zo snel mogelijk afdalen. Dat is ook te zien aan de geometrie. De lange wielbasis met kleine hoek van de balhoofdbuis laat de fiets op een klim een beetje aanvoelen als een slagschip. Een instabiel voorwiel en een zit die relatief ver naar achteren is helpen dan ook niet mee met de efficiëntie van het klimmen.

Wanneer je echter begint met afdalen verandert het slagschip echter in een speedboot. De lange wielbasis, die je tijdens de klim hebt zitten vervloeken, zorgt nu voor uitstekende stabiliteit op hoge snelheden. De vlakke balhoofdbuis zorgt dat het stuurgedrag van een enduro mountainbike extreem gecontroleerd is en je ieder obstakel de baas bent.

Een Enduro mountainbike heeft ten opzichte van een XC mountainbike een rechtere zithouding en een relatief lange geometrie, met een kleinere voorvork hoek. De reach is wat korter, waardoor je rechterop zit. Dit maakt de fiets een stuk stabieler dan een XC mountainbike.

Trail geometrie

De trail geometrie zoekt een beetje de middenweg tussen XC en Enduro fietsen. Net als met de veerweg, zitten de afmetingen van de geometie een beetje ‘in het midden’. Denk hierbij aan een wielbasis die langer is dan die van een XC mountainbike, maar wel korter dan de wielbasis van een Enduro fiets. Ook de balhoofdbuis staat in een hoek die tussen Enduro en XC in zit.

Trail mountainbikes worden niet voor niets gezien als de meest veelzijdige MTB’s die er zijn. Je kunt er uitstekend XC parcours mee rijden, maar ook op de pittige afdalingen heb je uitstekende controle over de fiets en kun je altijd op voldoende stabiliteit rekenen. De perfecte fiets voor iedereen die van beide walletjes wil eten.

Een Trail geometrie biedt de middenweg tussen XC en Endruo. De fiets is langer en stabieler dan een XC fiets en korter en wendbaarder dan een Enduro mountainbike. In vergelijking met een XC mountainbike merk je vooral dat je iets rechterop zit en dat de chainstay iets langer is.